اردیبهشت برابر با 23 آوریلِ هر سال به عنوان روز جهانی کتاب و حق مؤلف از سوی اتحادیة بین‌المللی ناشران، دولت اسپانیا و فدراسیون روسیه به بیست وهشتمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو در سال 1995 ( 1374) پیشنهاد گردید و در این کنفرانس به تصویب رسید.
اعلام سال 1972 به عنوان «سال جهانی کتاب» با شعار «کتاب برای همه» است. هدف اصلی سال «آگاه‌سازی افکار عمومی نسبت به اهمیت کتاب و کتابخوانی» بود. این اقدام با اقبال و موفقیت فراوانی روبه‌رو شد. بیش از 100 کشور ، کمیتة ملی تشکیل دادند و بودجه بخش کتاب در پاره‌ای از کشورها افزایش از جمله دلایل انتخاب این روز یکی سنت مردم کاتالونیای اسپانیا است که هر سال در این روز با فروش هر کتاب یک گل رُز به خریدار داده می‌شود و از سوی دیگر تقارن آن با تولد یا مرگ تعدادی از نویسندگان و چهره‌های ادبی مشهور جهان نظیر : میگل سروانتس، ویلیام شکسپیر، اینکا گارسیلاسو دلاوگا، مانوئل وایه خو و ولادیمیر نابوکف و تنی چند از شخصیتهای فرهنگی جهان است.
هدف از اختصاص روزی برای بزرگداشت کتاب و حق مؤلف ، تجلیل جهانی از کتاب و مؤلفین، تشویق همگان و به‌خصوص جوانان برای کشف لذت خواندن، تقدیر و حمایت از کسانی که در رشد و اعتلای فرهنگی و اجتماعی جامعة بشری نقش و سهم بسزایی داشته‌اند، توسعة صنعت نشر، ترویج جریان آزاد کتاب و تضمین دسترسی عموم به آن و بالاخره جلب توجه سازمانها، انجمن‌ها، نهادهای دولتی و خصوصی به این آسانترین و ارزنده‌ترین روش کسب دانش، بیان احساس و اندیشه و قدیمی‌ترین وسیلة ارتباط معنوی و کلید توسعة آموزش پایه، مبارزه با فقر و توسعة فراگیر است.
اولین تلاش یونسکو برای ترویج نقش مهم کتاب در جهان، انعقاد موافقت‌نامة فلورانس در سال 1950 است. این موافقت‌نامه جریان آزاد کالاها و مواد فرهنگی، آموزشی و علمی را تشویق می‌کند. متعاقب آن یونسکو سلسله مطالعاتی را با عنوان «کتاب برای همه» آغاز کرد. این مطالعات، کمبود فاحش کتاب در کشورهای در حال توسعه و شکاف عمیق بین این کشورها را با کشورهای پیشرفته نشان داد و دخالت بیشتر یونسکو را در این زمینه مطرح ساخت.
بین سالهای 72ـ1966 کنفرانس‌های متعددی با عنوان «گسترش کتاب و کتابخوانی» توسط سازمان برگزار شد که تأسیس شبکه‌ها و مؤسسات منطقه‌ای ترویج کتاب، نظیر مرکز فرهنگی یونسکو در ژاپن و مرکز منطقه‌ای ترویج کتاب در آمریکای لاتین و کارائیب را می‌توان از جمله نتایج این کنفرانس‌ها تلقی کرد. اما مهمترین اقدام یونسکو یافت.
هرچند امروزه بر خلاف 50 سال پیش، یونسکو تنها نهادی نیست که می‌تواند در سطح جهان و در زمینة کتاب تغییرات مثبت ایجاد کند و سازوکارهای دیگری در این امر دخالت دارند، اما در زمینه‌های تحلیل بخش کتاب،سیاستگذاری، تدوین قانون‌های مربوط به کتاب و آموزش و بالاخره تشویق کتابخوانی و نتایج مثبت آن، تجربیات فراوانی کسب کرده است که می‌کوشد آن را به سایر صنایع فرهنگی نیز بسط دهد.
- ۹۸/۰۲/۰۴